Δίκες Μαγείας στην Αρχαία Ρώμη!

Η νομοθεσία της Ρώμης καταδιώκει τις βλαπτικές πράξεις μαγείας και τις νυχτερινές θυσίες που συνδέονται με αυτές. Σχετικές διατάξεις τιμωρούν σκληρά την καταστροφή ξένης περιουσίας με μέσα μαγείας και απαγορεύουν ρητά τη χρήση μαγείας για την απόκτηση υλικών αγαθών. Η άσκηση μαγικών πρακτικών, γητειάς ή δηλητηρίασης, που επιφέρουν πατροκτονία ή μητροκτονία έχει ως ποινή τον εγκλεισμό του ενόχου σε σακί και την ρίψη του στο ποτάμι. Ενίοτε, ο ένοχος τοποθετείται στο σακί μαζί με σκύλο, κόκορα, φίδι και πίθηκο, αφού πρώτα μαστιγωθεί, και εν συνεχεία ρίπτεται στη θάλασσα ή εκτίθεται στα άγρια θηρία ή καίγεται ακόμη και ζωντανός.

Στη Ρωμαϊκή εποχή πραγματοποιούνται και δίκες κατά της μαγείας όπως αυτή που έλαβε χώρα το 158 μ.Χ. ενάντια στον φιλόσοφο Απουλήιο από τα Μάδαυρα της Νουμιδίας. Οι κατήγοροι, Σικίνιος Ποντιανός και Σικίνιος Πούντενς, σέρνουν τον Απουλήιο στο δικαστήριο με την κατηγορία της γητειάς, ότι τάχα σαγήνευσε τη βαθύπλουτη χήρα μητέρα τους, Αιμιλία Πουδεντίλλα, με ξόρκια και μάγια με σκοπό να τον ερωτευτεί και να αποσπάσει την περιουσία της. Στην Απολογία του, ο Απουλήιος, που εν τέλει αθωώνεται λόγω αμφιβολιών, υποστηρίζει ότι μαγεία και θρησκεία όχι μόνο δεν είναι αντίπαλες έννοιες, αλλά πολύ περισσότερο η μαγεία συνιστά την αμιγέστερη μορφή θρησκείας, αφού, γι’ αυτόν μαγεία είναι η συνομιλία των απομονωμένων ανθρώπων με τους θεούς. Γνωρίζουμε για μία ακόμη δίκη που πραγματοποιείται ενώπιον του Σπούριου Αλμπίνου το 157 π.Χ. ενώ λίγα χρόνια μετά, το 139 π.Χ., ο Κορνήλιος Ισπαλλός εκδιώκει τους Χαλδαίους αστρολόγους από τη Ρώμη με την κατηγορία ότι είναι μάγοι.

Εντύπωση προξενεί το γεγονός ότι, ενώ η ρωμαϊκή πολιτεία θεωρεί τη μαγεία ποινικό αδίκημα, την ίδια στιγμή, στην επίσημη θρησκεία της, επιστρατεύονται τελετές λευκής μαγείας, όπως τα Δημήτρεια (Cerealia), εορτή αφιερωμένη στην Δήμητρα (Ceres), κατά την οποία απελευθερώνονται στον ιππόδρομο αλεπούδες με πυρακτωμένες ουρές και σαφή συμβολισμό να αφανιστούν, όπως οι ίδιες καταστρέφουν τα σιτηρά, καθώς επίσης τα Ερυσίβεια (Robigalia), στα οποία προσφέρονται εντόσθια ερυθρόχρωμης σκύλας ώστε να εξευμενιστεί ο Σείριος και να μην κάψει τα σπαρτά. Μαγικά στοιχεία υπάρχουν, επίσης, στα Λουπερκάλια, την εορτή προς τιμήν του θεού Φαύνου, στη λατρεία της Εστίας, σε πλήθος εορτών καθαρμού της πόλης και των ναών της αλλά και σε σειρά τελετών εξευμενισμού των κακόβουλων πνευμάτων και προσέλκυσης των καλοποιών φαντασμάτων.


Στο ίδιο μήκος κύματος, τα κείμενα της εποχής βρίθουν από λογοτεχνικά μοτίβα που αφορούν σε λυκάνθρωπους, δηλητήρια, βότανα, φίλτρα, τελετές, επικλήσεις, ομιλούντα ζώα, τερατογενέσεις, παράδοξα μετεωρολογικά φαινόμενα, εκλείψεις, ηφαιστειακές εκρήξεις, νησιά που αναδύονται από τα βάθη της θάλασσας, αγάλματα που δακρύζουν, νεκραναστάσεις, οράματα, ουρλιαχτά και γαβγίσματα άγνωστης πηγής και προέλευσης, ανθρωποφαγίες, ανθρωποθυσίες βρεφών, φωτεινές αναλαμπές στον ουρανό, λιμνοθάλασσες και λίμνες με μαντικές ιδιότητες, δέντρα που ξεριζώνονται από τον άνεμο και ξανασηκώνονται, τοίχοι που καταρρέουν, πόρτες που ανοιγοκλείνουν και πολλά άλλα θέματα, που έλκουν την καταγωγή τους από ελληνικά, κυρίως, πρότυπα και θυμίζουν σύγχρονες χολιγουντιανές ταινίες επιστημονικής φαντασίας και τρόμου.

 δρ Χριστίνα Παπαδάκη
αρχαιολόγος, μεταδιδακτορική ερευνήτρια

ΠΗΓΕΣ:
Bradley K. “Law, Magic, and Culture in the Apologia of Apuleius,” Phoenix 51:2 (1997), 203-223.
Rives J. B., “Magic, Religion and Law: The case of the Lex Cornelia de sicariis et veneficiis,” in Religion an Law in Classical and Christian Rome ed. Clifford, Α., J. Rüpke, Stuttgart: Franz Stelner Verlag, 2006.
Taverner E., Studies in magic from Latin literature, New York: Columbia University Press, 1916.
Λουκοπούλου Α., "Η μαγεία στις βυζαντινές και μεταβυζαντινές νομοκανονικές διατάξεις", Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεολογική Σχολή, 2015.
Μαντζίλας Δ., «Υπερφυσικά στοιχεία στη ρωμαϊκή λογοτεχνία: Διοσημεία, φαντάσματα, στοιχειωμένα σπίτια και όνειρα», 30 Articles and Essays, Ioannina: Carpe Diem Publications, 2018, 673-683.