H Μύγα στη Μαγεία

δρ Χριστίνα Παπαδάκη

Το γεγονός ότι από τη μινωική Κρήτη υπάρχουν μία σφραγίδα και ένα περίαπτο με τη μορφή μύγας μάλλον εκπλήσσει όλους εμάς που νιώθουμε τουλάχιστον βδελυγμία στην παρουσία και μόνο του συγκεκριμένου εντόμου. Η σφραγίδα προέρχεται από το νεκροταφείο στο Φουρνί Αρχανών και είναι κατασκευασμένη από ελεφαντόδοντο ενώ το περίαπτο είναι φτιαγμένο από κορναλίνη και προέρχεται από έναν τάφο στον Προφήτη Ηλία Κνωσού. Η θεματολογία συνδέεται με αιγυπτιακές επιδράσεις, καθώς, στη χώρα του Νείλου η μύγα αποτελούσε σύμβολο ανδρείας και θάρρους, αντίληψη που υπάρχει ήδη στον Όμηρο, ο οποίος παραλληλίζει την γενναιότητα κάποιων ηρώων με το θάρρος της μύγας.
Στην Αίγυπτο απαντούν μετάλλια ή φυλακτά με τη μορφή μύγας κυρίως στη 12η και 18η Δυναστεία. Για την κατασκευή τους χρησιμοποιήθηκαν διάφορες πρώτες ύλες, όπως χρυσός, άργυρος, κορναλίνη, ίασπις, lapis lazuli και φαγεντιανή. Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι στη διάρκεια του Νέου Βασιλείου εμφανίζεται, ίσως μέσα από κάποια συροπαλαιστινιακή επιρροή, το λεγόμενο «αξίωμα της χρυσής μύγας», ένα είδος χρυσού παρασήμου σε σχήμα μύγας, με το οποίο ο Φαραώ τιμούσε τους στρατιώτες για την ανδρεία τους στη μάχη.
Μάλιστα, το αξίωμα αυτό είχε απονεμηθεί και στη βασίλισσα Ah-hotpe για τη συμβολή της στον αγώνα εκδίωξης των Υκσώς από την Αίγυπτο. Υπάρχει, τέλος, η άποψη που υποστηρίζει ότι τα περίαπτα σε σχήμα μύγας ίσως χρησιμοποιήθηκαν και ως φυλακτά για την προστασία από τα ενοχλητικά έντομα ή και ότι αποτέλεσαν σύμβολο αναγέννησης, όπως οι σκαραβαίοι, με τον Λουκιανό στο έργο του, Μυῖας ἐγκώμιον, να σχολιάζει εκτενώς και να υπογραμμίζει αυτήν της την ιδιότητα καθώς, όταν η μύγα πεθάνει, αν σκεπασθεί με στάχτη αναζεί και αρχίζει νέα ζωή, ούτως ώστε το παράδειγμά της να πείθει τους ανθρώπους ότι και αυτών η ψυχή είναι αθάνατη.

Η φωτογραφία:Περιδέραιο από χρυσό και lapis lazuli με μύγες, Αίγυπτος, Brooklyn Museum

[Μπίχτα Κ. «Περίαπτο», στο Καρέτσου Α., Ανδρεαδάκη – Βλαζάκη Μ., Παπαδάκης Ν. (επιμ.), Κρήτη – Αίγυπτος, Ηράκλειο, 2000, 192, με βιβλιογραφία.