Ο Μυστικισμός του Ατόμου

Το πρωινό της 16ης Ιουλίου του 1945, μια ομάδα επιστημόνων και στρατιωτικών αξιωματούχων μαζεύτηκαν σε μια περιοχή της ερήμου του Νέου Μεξικού που ονομαζόταν Jornada del Muerto, ή αλλιώς «Το ταξίδι του Νεκρού». Αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν για χρόνια ολόκληρα με τις οικογένειές τους σε μια μυστική πόλη στο Los Alamos του Νέου Μεξικού έχοντας στρατολογηθεί από τον φυσικό J. Robert Oppenheimer για να αποπερατώσουν ένα πρόγραμμα που ονομαζόταν Manhattan Project. Στις 5.30 το πρωί εκείνης της μέρας, το πρόγραμμά τους ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία: Σε μια έκταση γης που βρίσκεται 26 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το Alamogordo, η συλλογική πραγματικότητα του ανθρώπινου είδους άλλαξε για πάντα. Μια νέα εποχή αναδύθηκε, επώδυνα κ\αι εκρηκτικά. Το ά-τομο, αυτό που δεν μπορεί να τεμαχιστεί, ο θεμέλιος λίθος του σύμπαντος, η βάση κάθε μορφής αντιληπτής ύπαρξης, είχε διασπαστεί από το χέρι του ανθρώπου και η πράξη αυτή, μεγαλειώδης αλλά και βέβηλη, είχε απελευθερώσει κολοσσιαία και πρωτοφανή ποσά ενέργειας που έμοιαζαν να διαρρηγνύουν την υφή του σύμπαντος. Η πρώτη τεχνητή πυρηνική έκρηξη ήταν πλέον γεγονός.

Ένας δημοσιογράφος των "New York Times", ο William L. Laurence, ο οποίος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της συγκλονιστικής έκρηξης που γέννησε την πυρηνική εποχή, εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από τις εικόνες που αντίκρισε, που έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο "Dawn Over Zero: The Story of the Atomic Bomb" το οποίο εκδόθηκε το 1946. Στις σελίδες του διαβάζουμε το πώς τη στιγμή που τα πρώτα ίχνη της χαραυγής εμφανίζονταν πάνω από τους ανατολικούς λόφους, «αναδύθηκε από τα σπλάχνα της Γης ένα φως που δεν ήταν αυτού του κόσμου, το φως πολλών ήλιων ταυτόχρονα». Καθώς η ατομική έκρηξη μετατρεπόταν σε μια πελώρια πύρινη σφαίρα, η ιριδίζουσα εκείνη πυρκαγιά άλλαζε χρώματα από το βαθύ πορφυρό στο πορτοκαλί, ενώ μεγάλωνε ολοένα και πιο πολύ και κέρδιζε ύψος. Έμοιαζε με μια στοιχειακή δύναμη που είχε απελευθερωθεί από τα δεσμά που την περιόριζαν για ένα δισεκατομμύριο χρόνια». Περιγράφοντας την πυρηνική έκρηξη ως έναν πύρινο στύλο που ανέβαινε προς τα ουράνια, ο Laurence ένιωσε ξαφνικά ότι ξαναζούσε τη στιγμή της δημιουργίας, όταν ο Θεός είχε πει «γεννηθήτω φως». Έκτοτε, οι εικόνες αυτής της έκρηξης κατέληξαν να συμβολίζουν τους κινδύνους που ελλοχεύουν εξαιτίας της άκρατης επιδίωξης της γνώσης και της δύναμης.

Η αντίδραση του Oppenheimer στην επιτυχημένη πρώτη εκείνη πυρηνική δοκιμή έμεινε το ίδιο γνωστή με τις φωτογραφίες της. Σ’ ένα ντοκιμαντέρ του καναλιού NBC του 1965 σχετικά με τον βομβαρδισμό της Hiroshima, είπε το εξής: «Ξέραμε πως ο κόσμος δεν θα ήταν πια ο ίδιος. Όταν έσκασε η βόμβα κάποιοι γέλασαν και κάποιοι έκλαψαν. Οι περισσότεροι είχαν μείνει σιωπηλοί». Ο ίδιος είχε θυμηθεί ένα στίχο του ινδικού έπους Bhagavad Gita, όπου ο θεός Βισνού υιοθετεί την οπλισμένη μορφή του και λέει: «Και τώρα έγινα ο θάνατος, ο καταστροφέας των κόσμων».

Λέγεται ότι ο Oppenheimer, ο οποίος είχε μάθει να διαβάζει σανσκριτικά το 1933 και είχε αναπτύξει μια πολύ στενή σχέση με το ινδουϊστικό αυτό κείμενο, το οποίο, όπως ισχυρίστηκε αργότερα, είχε ασκήσει μια πολύ βαθιά επιρροή στην προσωπική του φιλοσοφία, ίσως να είχε διαπιστώσει εκείνη τη στιγμή ότι λειτουργούσε ως πιόνι σ’ ένα μεγαλύτερο παιχνίδι, οδηγημένος από δυνάμεις πανίσχυρες, πολύ πέρα από τον έλεγχό του.
Έκτοτε, η περιγραφή της πυρηνικής έκρηξης ως μια πράξη που συγχωνεύει το θεϊκό και το πυρηνικό, εγκαινίασε μια καινούργια γλώσσα κι έναν καινούργιο τρόπο σκέψης. Η πυρηνική τεχνολογία συνένωσε, κατά τρόπο τελεσίδικο, τα ξέχωρα βασίλεια του μεταφυσικού και της τεχνολογίας, καθορίζοντας έτσι την οπτική με την οποία οι άνθρωποι αντιλαμβάνονταν την πυρηνική δύναμη για τις επόμενες δεκαετίες. Εν ολίγοις, η διάσπαση του ατόμου απέκτησε πολλά υπερφυσικά χαρακτηριστικά: Έγινε υπερβατική, θαυμαστή, απόκοσμη και αποκαλυπτική. Ο πυρήνας του ατόμου καθορίστηκε ως ο τόπος όπου η ανθρώπινη γνώση συναντά τις υπερφυσικές δυνάμεις. Ίσως, λοιπόν, δεν είναι τυχαίο το ότι η πρώτη εκείνη πυρηνική έκρηξη ονομάστηκε Trinity Test, δηλαδή η δοκιμή της Τριάδας, μια ονομασία που παραπέμπει άμεσα στη μυστικιστική διάσταση αριθμού «τρία» στις απόκρυφες παραδόσεις κάθε λαού του κόσμου. Ίσως επίσης, το γεγονός ότι ο τόπος που δοκιμάστηκε για πρώτη φορά από την λυσσαλέα εκείνη δύναμη, ήταν μια έρημος, να τόνισε ακόμα περισσότερο τη μυστικιστική χροιά αυτού του γεγονότος.

Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι στο σύμπαν της τελετουργικής μαγείας, η έρημος λειτουργεί ως ένας πολύ αποτελεσματικός χώρος επίκλησης δυνάμεων που βρίσκονται έξω από τον κύκλο της συμβατικής πραγματικότητας. Οι σιωπηλές και απέραντες εκτάσεις της είναι ένας άδειος καμβάς, ένα δοχείο όπου η ανθρώπινη συνειδητότητα μπορεί να μεταλλαχτεί κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις και να συντονιστεί με αρχετυπικές δυνάμεις που φωλιάζουν μέσα της και παραμένουν αφανείς και κοιμισμένες κάτω από το βόμβο της καθημερινότητας. Ο τεράστιος και κενός χώρος της ερήμου μοιάζει να βρίσκεται μονίμως κάτω από το ξόρκι μιας οριακής αιωνιότητας, μιας παραμεθόριας ασάφειας όπου η συνείδηση ενός ανθρώπου έχει την ευκαιρία να πλάσει και να υλοποιήσει εναλλακτικές πραγματικότητες. Αυτή η μυστικιστική περιγραφή της ερήμου ως χώρου μέσα στον οποίο η ανελαστικότητα της πραγματικότητας αμφισβητείται, σε συνδυασμό με την επίμονη χρήση της από τον Αμερικανικό Στρατό ως τόπου πυροδότησης πυρηνικών όπλων, έχει ενθαρρύνει τη δημιουργία ορισμένων πολύ παράξενων συνειρμών:

Για παράδειγμα, στο 8ο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς "Twin Peaks: the Return", καθώς εκείνη η πρώτη πυρηνική βόμβα στην ιστορία προκαλεί μια πελώρια έκρηξη πάνω από την έρημο του Νέου Μεξικού, η υφή της πραγματικότητας φαίνεται να σχίζεται και να απελευθερώνει στον κόσμο μας μια ορδή δυσοίωνων καψαλισμένων οντοτήτων, των οποίων οι σκιώδεις μορφές μοιάζουν να κροταλίζουν με ραδιενεργή απειλή. Επίσης, παρατηρούμε τη γέννηση ενός μεταλλαγμένου παρασιτικού όντος που εισβάλλει στον κόσμο μας και καταλαμβάνει τους ξενιστές του μπαίνοντας στο στόμα τους την ώρα που κοιμούνται. Σε αυτή τη μεγαλειώδη στιγμή της τεχνολογικής αποθέωσης, τα φαινομενικά ξέχωρα βασίλεια της επιστήμης και του υπερφυσικού συναντώνται και δημιουργούν έναν τρόμο που υπερβαίνει το φράγμα που υψώνεται ανάμεσα στο φυσικό και το υπερφυσικό. Και κάτι απόλυτα αφύσικο και βλάσφημο γεννιέται.

Στο βιβλίο του Mark Frost που εκδόθηκε το 2016, με τίτλο "The Secret History of Twin Peaks" εξερευνάται περαιτέρω αυτή η συνάντηση του υπερφυσικού στοιχείου και της επιστήμης, η οποία μοιάζει να έχει τη δική της ιδιότυπη ιστορία. Ως παράδειγμα χρησιμοποιείται η εκκεντρική σύμμειξη του αποκρυφισμού και της πυραυλικής τεχνολογίας από τον Jack Parsons την οποία έχω παρουσιάσει στο εξής άρθρο μου:
https://enterstarcircle.blogspot.com/2023/07/nasa.html?fbclid=IwAR086EepZIUztZJmgWo1E43xsRLHxNjmAAERcN7JbF8hz9tybe7mRZS_-tM&m=1

Αλήθεια, λοιπόν, τι κοινό έχουν μεταξύ τους ένας μάγος κι ένας επιστήμονας; Η απάντηση είναι αρκετά απλή. Και οι δυο έχουν θέσει ως στόχο την υπέρβαση όλων των ορίων. Προβαίνουν σε επαναστατικές πράξεις ενάντια στα όρια που θέτει ο φυσικός κόσμος, για παράδειγμα, η βαρύτητα και η αδράνεια, καθώς και τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Στην περίπτωση του Parsons, η πυραυλική τεχνολογία και οι αποκρυφιστικές τελετές ενοποιούνται στην ικανότητά τους να γκρεμίζουν τα φράγματα της αντίληψης και να ξεπερνούν τα όρια της συμβατικής ανθρώπινης γνώσης. Οι πύραυλοι και η μαγεία σχετίζονται εξίσου με την προσπάθεια που καταβάλει ο άνθρωπος να ξεπεράσει τα όρια του χώρου και του χρόνου που τον εμποδίζουν από το να πραγματώσει το δυναμικό του. Ο μάγος και ο επιστήμονας, επομένως, είναι το ίδιο πράγμα: Και οι δυο αναζητούν να γεφυρώσουν το χάσμα ανάμεσα στο υπερβατικό και το καθημερινό!

Έρικ Σμυρναίος
03.08.2023